7 نوع کم خونی از علائم تا درمان

7 نوع کم خونی از علائم تا درمان

کم خونی چیه؟!

به کاهش گلبول‌های قرمز و کاهش ظرفیت انتقال اکسیژن در بدن، کم‌خونی گفته می‌شود که با  احساس خستگی و ضعف همراه است.

کم‌خونی میتواند به دلایل خاصی در بدن ایجاد می‌شود که می‌تواند به‌صورت موقت یا طولانی‌مدت و از خفیف تا شدید متغیر باشد.

درمان‌های کم‌خونی از مصرف مکمل‌ها تا انجام مراحل پزشکی را شامل می‌شود . هم‌چنین فرد ممکن است بتواند با داشتن یک رژیم غذایی متنوع و سالم از ایجاد برخی از انواع کم‌خونی جلوگیری کند.

علائم

علائم و نشانه‌های کم‌خونی بسته به علت کم‌خونی متفاوت است. در برخی از موارد ممکن است هنگام مراجعه‌ی فرد برای بررسی بیماری‌های دیگر، به وجود کم‌خونی پی برده شود.

مهم‌ترین علائم و نشانه‌ها، در صورت بروز، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• ضعف
• پوست کم‌رنگ یا زردرنگ
• ضربان‌های نامنظم قلب
• تنگی نفس
• سرگیجه
• درد قفسه سینه
• دست و پای سرد
• سردرد

نکته‌ی مهم در خصوص کم‌خونی آن است که در ابتدا، می‌تواند آن‌قدر خفیف باشد که فرد متوجه آن نشود؛ اما علائم کم‌خونی با شدیدتر شدن آن، تقویت می‌شوند.

مراجعه به پزشک

1. زمانیکه فرد احساس خستگی کند و دلیل آن را نداند، باید به پزشک مراجعه کند. خستگی علاوه بر کم‌خونی دلایل زیادی دارد، بنابراین نباید تصور شود که به‌محض احساس خستگی مشکل ابتلا به کم‌خونی است.
2. برخی از افراد هنگام اهدای خون متوجه پایین بودن سطح هموگلوبین خود می‌شوند که این ویژگی نشان‌دهنده کم‌خونی است؛ بنابراین اگر به فردی گفته شود که به دلیل پایین بودن سطح هموگلوبین نمی‌تواند خون اهدا کند، باید به پزشک مراجعه کند.

دلایل ایجاد کم‌خونی

زمانی که خون، به‌اندازه‌ی کافی حاوی گلبول قرمز نباشد کم‌خونی ایجاد می‌شود. ازجمله دلایل ایجاد کم‌خونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد‌:

1. به‌اندازه کافی گلبول قرمز در بدن تولید نشود.
2. از دست دادن خون؛ که منجر به کاهش گلبول‌های قرمز می‌شود.
3. تخریب گلبول‌های قرمز خون در بدن به دلایل مختلف

 وظیفه گلبول های قرمز

بدن سه نوع گلبول خون تولید می‌کند:

1. گلبول‌های سفید خون برای مقابله با عفونت و عوامل بیماری‌زا
2. پلاکت‌ها برای کمک به لخته شدن خون
3. گلبول‌های قرمز خون برای انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن

سلول‌های قرمز خون حاوی هموگلوبین(پروتئینی غنی از آهن که به خون‌رنگ قرمز می‌دهد) هستند. هموگلوبین سلول‌های قرمز خون را قادر می‌سازد تا اکسیژن را از ریه‌ها به تمام قسمت‌های بدن و دی‌اکسید کربن را از سایر قسمت‌های بدن به ریه‌ها منتقل کنند.

بیشتر سلول‌های خونی، ازجمله گلبول‌های قرمز، به‌طور منظم در مغز استخوان (ماده اسفنجی موجود در حفره‌های بسیاری از استخوان‌های بزرگ) تولید می‌شوند؛ مغز استخوان برای تولید هموگلوبین و سلول‌های قرمز خون به آهن، ویتامین B۱۲، فولات و سایر مواد مغذی موجود در غذاها نیاز دارد.

انواع مختلف کم‌خونی و دلایل آن:

کم‌خونی فقر آهن :

این نوع شایع‌ترین نوع کم‌خونی است که در اثر کمبود آهن ایجاد می‌شود. مغز استخوان برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد. بدون آهن کافی، بدن نمی‌تواند هموگلوبین کافی برای گلبول‌های قرمز تولید کند. بدون مکمل آهن، این نوع کم‌خونی در بسیاری از زنان باردار رخ می‌دهد؛ هم‌چنین به دلیل از دست دادن خون، مانند خونریزی شدید قاعدگی، زخم، سرطان و استفاده منظم از برخی از داروهای مسکن بدون نسخه، به‌خصوص آسپرین که می‌تواند باعث التهاب جداره معده و درنتیجه از دست دادن خون شود، ایجاد می‌شود.

کم‌خونی کمبود ویتامین:

علاوه بر آهن، بدن به فولات و ویتامین ۱۲ B نیاز دارد تا سلول‌های قرمز خون را به میزان کافی تولید کند. رژیم غذایی فاقد این مواد و سایر مواد مغذی اصلی می‌تواند باعث کاهش تولید گلبول‌های قرمز شود. هم‌چنین، برخی از افرادی که به میزان کافی B۱۲ مصرف می‌کنند اما قادر به جذب آن نیستند، به‌نوعی از کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین به نام کم‌خونی پرنشیوز مبتلا می‌شوند.

کم‌خونی بیماری مزمن:

برخی از بیماری‌ها مانند ایدز، آرتریت روماتوئید، بیماری‌های کلیوی، بیماری کرون و سایر بیماری‌های التهابی حاد یا مزمن می‌توانند در تولید گلبول‌های قرمز خون تداخل ایجاد کنند.

کم‌خونی آپلاستیک:

این کم‌خونی نادر و تهدیدکننده زندگی زمانی اتفاق می‌افتد که مغز استخوان به‌اندازه کافی گلبول قرمز تولید نکند.دلایل ایجاد این کم‌خونی شامل عفونت‌ها، داروهای خاص، بیماری‌های خود ایمنی و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی است.

کم‌خونی همراه با بیماری مغز استخوان:

انواع بیماری‌ها مانند سرطان خون و میلوفیبروز نیز می‌تواند با تأثیر بر تولید خون در مغز استخوان باعث کم‌خونی شوند. اثرات این نوع سرطان و اختلالات شبه سرطان از خفیف تا حالات تهدیدکننده‌ی زندگی متفاوت است.

کم‌خونی همولیتیک:

این گروه از کم‌خونی ها زمانی ایجاد می‌شوند که گلبول‌های قرمز سریع‌تر از حد معمول تخریب شوند. برخی بیماری‌های خونی تخریب گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهند این نوع کم‌خونی ممکن است ارثی باشد.

کم‌خونی سلول داسی شکل:

این بیماری ارثی، نوعی کم‌خونی همولیتیک است. علت آن نوعی نقص در هموگلوبین است که در آن سلول‌های قرمز خون به  شکل غیرطبیعی هلال (داس) درمی‌آیند. این گلبول‌های نامنظم خون، سریع‌تر از موعد از بین می‌روند و درنتیجه کمبود مزمن گلبول‌های قرمز ایجاد می‌شود.

عوامل خطر

این عوامل شمارا در معرض افزایش خطر کم‌خونی قرار می‌دهد:

رژیم غذایی فاقد ویتامین‌ها و مواد معدنی خاص:رژیم غذایی که به‌طور مداوم فاقد آهن ، ویتامین B۱۲ و فولاد باشد ، خطر کم‌خونی را افزایش می‌دهد.

اختلالات روده‌ای: داشتن یک اختلال روده‌ای که برجذب مواد مغذی در روده کوچک تأثیر می‌گذارد مانند بیماری کرون و بیماری سلیاک  شمارا در معرض خطر کم‌خونی قرار می‌دهد.

قاعدگی: به‌طورکلی، زنانی که یائسه نشده‌اند بیش‌تر از مردان وزنان یائسه در معرض خطر کم‌خونی فقر آهن هستند. قاعدگی باعث از بین رفتن گلبول‌های قرمز خون می‌شود.

بارداری: باردارانی که از مولتی‌ویتامین همراه با اسیدفولیک و آهن استفاده نمی‌کنند، در معرض خطر کم‌خونی قرار دارند.

شرایط مزمن: اگر فرد به سرطان، نارسایی کلیه، دیابت یا بیماری مزمن دیگری مبتلا باشد، ممکن است در معرض کم‌خونی بیماری مزمن باشد. این شرایط می‌تواند منجر به کمبود گلبول‌های قرمز خون شود.

از دست دادن خون، آهسته و مزمن، از زخم یا منبع دیگر در بدن می‌تواند ذخیره آهن بدن را تخلیه کند و منجر به کم‌خونی فقر آهن شود.

سابقه خانوادگی: اگر خانواده‌ی فردی سابقه‌ی کم‌خونی ارثی مانند کم‌خونی سلول داسی شکل داشته باشد، ممکن است آن فرد هم در معرض خطر ابتلا به این بیماری باشد.

عوامل دیگر مانند: سابقه‌ی برخی از عفونت‌ها، بیماری‌های خون و اختلالات خود ایمنی خطر ابتلا به کم‌خونی را افزایش می‌دهند.

اعتیاد به الکل، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی و استفاده از برخی داروها می‌تواند بر تولید گلبول‌های قرمز تأثیر بگذارد و منجر به کم‌خونی شود.

سن:افراد بالای ۶۵ سال در معرض خطر کم‌خونی هستند.

عوارض

اگر کم‌خونی درمان نشود، می‌تواند خستگی شدید را ایجاد کند، کم‌خونی شدید می‌تواند آن‌قدر فرد را خسته کند که نتواند کارهای روزمره ی خود را انجام دهد.

عوارض بارداری: زنان باردار مبتلابه کم‌خونی فقر فولات ممکن است بیش‌تر دچار عوارضی مانند زایمان زودرس شوند.

مشکلات قلبی: کم‌خونی می‌تواند منجر به ضربان قلب سریع یا نامنظم (آریتمی) شود. در کم‌خونی قلب باید خون بیش‌تری پمپ کند تا کمبود اکسیژن خون را جبران نماید که این وضعیت می‎تواند منجر به بزرگ‌تر شدن قلب یا نارسایی قلبی شود.

مرگ: برخی از کم‌خونی‌های ارثی، مانند کم‌خونی سلول داسی شکل، می‌تواند منجر به عوارض تهدیدکننده زندگی شود. از دست دادن مقدار زیادی خون به‌سرعت منجر به کم‌خونی حاد و شدید می‌شود و می‌تواند کشنده باشد.

پیشگیری

بسیاری از انواع کم‌خونی قابل‌پیشگیری نیست. اما می‌توان با دریافت یک رژیم غذایی مناسب شامل انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی از کم‌خونی فقر آهن و کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین جلوگیری کرد.

آهن: غذاهای غنی از آهن شامل: انواع گوشت، لوبیا، عدس، غلات غنی‌شده با آهن، سبزیجات برگ سبز تیره و میوه‌های خشک است.

فولات: این ماده مغذی و شکل مصنوعی آن اسیدفولیک را می‌توان در میوه‌ها و آب‌میوه‌ها، سبزیجات برگ سبز تیره، نخود سبز، بادام‌زمینی و محصولات غلات غنی‌شده مانند نان، غلات، ماکارونی و برنج یافت.

ویتامینB۱۲: غذاهای غنی از ویتامین B۱۲ شامل: گوشت، لبنیات و غلات غنی‌شده و محصولات سویا است.

ویتامینC: غذاهای غنی از ویتامین C شامل: مرکبات و آب‌میوه‌ها، فلفل، کلم برو کلی، گوجه‌فرنگی، خربزه و توت‌فرنگی است. این موارد هم‌چنین به افزایش جذب آهن نیز کمک می‌کنند.

در صورت وجود نگرانی از عدم دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی از غذا، فرد می‌تواند از پزشک خود درباره‌ی مصرف مولتی‌ویتامین سؤال کند.